به نقل از «تابناک»

هنوز هم به مطهری و اندیشه هایش نیازمندیم

تاریخ انتشار: ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۶۵۷۰۰۶

بسم الله الرّحمن الرّحیم

دوازدهم اردیبهشت مصادف با سالگرد شهادت استاد شهید مرتضی مطهری است که بی‌تردید از ماندگارترین چهره‌های دینی و ملی در تاریخ کشور ما خواهد ماند. مطهری را به عنوان یک روحانی و اسلام‌شناس برجسته، به عنوان یک فیلسوف و متفکر ژرف‌اندیش، به عنوان یک استاد و نویسنده نمونه و به عنوان‌های دیگری از این قبیل شناخته‌ایم؛ اما شناخت او به عنوان یک مصلح اجتماعی نیاز مغفولی است که به دو دلیل ضرورت مضاعفی یافته است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

این دو دلیل چیست؟ نخست آنکه مطهری از معدود متفکرانی است که مورد قبول و اقبال قشر‌های متفاوت اجتماعی و طیف‌های گوناگون فکری است و نظر صائب، نیت خالص و قدرت نظریه پردازی او را همگان پذیرفته و تحسین کرده‌اند. دیگر آنکه این روز‌ها جامعه ما دچار التهاب‌ها و نابسامانی‌هایی است که راه چاره می‌طلبد. اصلاح این نابسامانی‌ها با درشتی و تحکمی که گاه و بیگاه می‌بینیم و متاسفانه بعضاً از جایگاه دین و روحانیت نیز صادر می‌شود، موجب پیدایش تردید‌ها یا پرسش‌هایی در ذهن جوانان در خصوص توانایی اندیشه‌های دینی و متولیان آن شده است.

نگاهی به آثار و کارنامه عمر پر برکت این شهید بزرگ نشان می‌دهد که هنوز هم می‌توان او را به عنوان یک مصلح اجتماعی که اتفاقاً از خاستگاه دین به همه چیز نگریسته است، مورد مطالعه قرار داد و از آثار مکتوب و شفاهی، و از آن مهم‌تر سیره عملی و رفتار اجتماعی او الگوی قابل اطمینانی برای خود ساخت. این که چرا مطهری اینگونه بود و چگونه می‌توان مانند او شد یا کسانی، چون او را تربیت کرد پرسش‌های ضروری و سودمندی است که البته فرصتی فراخ و همتی بلند می‌طلبد. اما به این اندازه می‌توان گفت که رمز موفقیت وی شناخت عمیق دین و نیاز‌های بشر و احساس مسوولیت در برابر آن بود. اگر آن حکیم الهی به واقع توانست در جایگاه یک احیاگر تفکر دینی ظاهر شود، در گام نخست به دلیل عبور از پوسته و ظواهر به حقیقت ناب و بهجت‌آفرین آموزه‌های اسلامی بود. او سال‌های طولانی به مطالعه و اندیشه در احکام و معارف دین نشسته و در بخش‌های مختلف آن صاحب رای و نظر گشته بود. از سوی دیگر معاشرت و تعامل مستمر و متواضعانه وی با قشر‌های مختلف، به ویژه جوانان و دانشگاهیان، مطهری را به دردآشنای کسانی تبدیل کرده بود که در عطش دستیابی به گوهر هستی می‌سوختند.

حاصل جمع این دو ویژگی «طبیب دوّار»‌ی بود که حاذقانه به جست و جوی مواضع آسیب‌پذیر می‌پرداخت و مشفقانه بر آن مرهم می‌نهاد و مداوا می‌کرد. هر گفتار و نوشتار او بازتابی از رنج‌های فکری و پاسخی به نیاز‌های زمان بود، از داستان راستان تا پاورقی‌های قیّم اصول فلسفه و روش رئالیسم.

مطهری گرچه احیاگری و اصلاحات مبتنی بر تفکر دینی را مقتضای گرایش به اسلام و قرآن می‌دانست، و به شدت نیز از تجدد‌گرایی‌های افراطی و مجذوب و مرعوب تمدن غرب شدن می‌نالید، اما در نقطه مقابل، به پرسش‌های نوپیدا نیز بی‌اعتنا نبود و هیچ سوالی را با منع و طرد روبرو نمی‌ساخت. او در مقدمه کتاب عدال‌الهی، اصولاً شک را معبر یقین می‌نامد و با قاطعیت ادعا می‌کند که آزادی اندیشه و بیان همیشه به سود اسلام تمام شده است.

آگاهی شهید مطهری به زمان، بصیرت دینی و ذکاوت او در شناختن معضلات فکری جامعه، حضور وی در متن زندگی اجتماعی، تواضع و رفتار جذاب وی با جوانان، احساس مسوولیت و سعه‌صدر او در پاسخ به پرسش‌هایی که گهگاه پرخاشگرانه هم می‌نمود و بالاخره تلاش خستگی‌ناپذیرش برای تبیین حکیمانه و عقلانی دین، نه امروز، که نیاز هر روز ماست.

اگر بخواهیم رمز برجستگی و راز ماندگاری شهید مطهری را در یک چیز خلاصه کنیم، بدون شک باید زمان‌شناسی و داشتن درد اصلاح جامعه را در صدر ویژگی‌های شخصیت آن بزرگوار قرار دهیم. عالم دینی هنگامی می‌تواند به رسالت خود عمل کند که از این ویژگی محروم نباشد؛ وگرنه هر گاه دانش او خسارت بار نباشد، سودی هم نخواهد داشت. امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید: «عالم به زمانه است که مورد هجوم اشتباهات قرار نمی‌گیرد»؛ و ما مصداق‌های مفهوم مخالف این گفته حکیمانه را کم ندیده ایم.

اگر تاریخ زندگی مطهری و سرنوشت او را با همراهان و همپایه‌های علمی او مقایسه کنیم به روشنی صدق این گفته پیشوای ششم را مشاهده می‌کنیم. آنان که نه تنها خود را در علم رسمی کمتر از مطهری نمی‌دانستند که در ظاهر بروز و ظهور بیشتری هم داشتند، نتوانستند در نهایت دردی از مردم خود درمان کنند؛ اگر نگوییم خود دردی دیگر شدند افزون بر انبوه درد‌های جامعه؛ چرا که بالاخره راه‌گم کردند و دیگران را نیز گمراه. عالم باید حاضر در زمانه باشد و اصولاً مفهوم اجتهاد همین است و علت تقلید از مجتهد زنده نیز همین. مطهری می‌گوید: «شرط زنده بودن مرجع تقلید برای آن است که بتواند درد روزگار خود را بشناسد و با استفاده از دانش خویش درمانی متناسب برای مردم خود بیابد؛ وگرنه شیخ‌انصاری (مثلاً) اعلم از همه عالمان است. چرا از او تقلید نکنیم؟!»

مطهری خود چنین بود و مانند طبیبی حاذق به دنبال شناخت درد و یافتن درمان جامعه بود. ایشان در همان حال که به شدت نسبت به اصول و ارزش‌های دینی پای‌بند بود، با نگاهی ژرف و بیانی شیوا مهم‌ترین مشکلات و معضلات زمانه را چاره‌یابی می‌کرد و همین است رمز‌ماندگاری و راز موفقیت او در میان همه کسانی که خاستگاهی، چون او داشتند.

مطهری مصداق نوآوری دانش دینی و شکوفایی استعداد ایرانی بود و هنوز هم که چند دهه پر نشیب و فراز از چاره‌اندیشی‌های او می‌گذرد، می‌توان داروی درد‌های اجتماع را از میان آثار او جست‌وجو کرد. سلام خدا بر او و بر همه شهیدان باد.

منبع: تابناک

کلیدواژه: احمد علیرضابیگی استیضاح فاطمی امین روز معلم سید مهدی نیازی شهید مطهری محسن اسماعیلی روز معلم احمد علیرضابیگی استیضاح فاطمی امین روز معلم سید مهدی نیازی عنوان یک

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tabnak.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تابناک» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۶۵۷۰۰۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

آیت الله مطهری مسایل مربوط به حجاب را عالمانه بیان می کرد

خبرگزاری مهر-گروه دین و اندیشه-زینب حسین روش: هنوز چند ماهی از پیروزی انقلاب اسلامی ملت ایران نگذشته بود که متفکر انقلاب اسلامی شامگاه سه‌شنبه ۱۱ اردیبهشت ۱۳۵۸ پس از پایان جلسه ای در منزل مرحوم یدالله سحابی در تاریکی شب در خیابان امین‌الدوله هدف گلوله یکی از افراد گروه فرقان قرار گرفت و پس از انتقال به بیمارستان طرفه به شهادت رسید.آیت الله شهید مطهری را می‌توان یکی از تاثیرگذارترین متفکران دوران انقلاب اسلامی دانست. علی رغم تنوع و تکثر موضوعات آثار مکتوب و شفاهی که از استاد مطهری به یادگار مانده است، همه این آثار در یک نکته با هم مشترکند و آن اینکه در همه این آثار اعم از کتاب، مقالات، سخنرانی‌ها تلاش شده چهره‌ای عقلانی و منطبق با خرد از مقولات و احکام دینی ارائه شود. خوانشی که شهید مطهری از اسلام داشت نه تنها در زمان خود بلکه پس از چهار دهه هنوز از جذابیت بالایی برخوردار است و بسیاری از پرسش‌های نسل جواب پیرامون مسایل اساسی اسلام نظیر عدل، جبر و اختیار، عاشورا، روحانیت، حقوق زن، حجاب، آزادی، اقتصاد، بانکداری و … را پاسخی شایسته می‌دهد.

آری، همین دفاع عقلانی از دین بود که اتهام ناشایست «تحریف و بدعت‌گذاری در دین» را متوجه ایشان ساخت و راه را برای منافقان و متحجران فرقانی هموار ساخت تا داغ «فرزند عزیز امام» و «حاصل عمر» ایشان را بر دلش بگذارند.

بر همین اساس برای بررسی سیره علمی و پژوهشی شهید مرتضی مطهری با حجت الاسلام یاوری استاد حوزه و دانشگاه به گفتگو پرداختیم که در ادامه حاصل آن را می‌خوانید:

حجت الاسلام یاوری در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، درخصوص سیره علمی و پژوهشی شهید مطهری اظهار داشت: علامه شهید مرتضی مطهری، روحانی فاضل و ارجمند و برخواسته از حوزه علمیه بود، او در پی علم، تلاش و کوشش در حوزه علوم دینی اسلامی و انسانی تلاش های شگرفی داشت؛ درس های حوزه را خوب خوانده بود و به تناسب نیاز جامعه و رسالتی که یک مبلغ دینی و طلبه اهل علم دارد به رسالت خود می پرداخت. آن شهید والا مقام نیازهای روز را فرا گرفت و به تناسب آنها وارد عرصه های مختلف محیط دانشگاهی، پژوهشی و فعالیت های تبلیغی شد. شهید مطهری یک طلبه شایسته و ارزشمند تربیت یافته دست مرحوم آیت الله بروجردی و امام خمینی محسوب می شود که حاصل عمر این بزرگواران بود.

وی افزود: ایشان وقتی درس و بحث خود را آغاز کرد و شاگردی محضر بزرگانی از جمله آیت الله بروجردی، امام راحل و علامه طباطبایی را انجام داد احساس کرد که در آن جامعه به دلیل وجود مسایل فکری واجتماعی و حتی سیاسی، فرهنگی، تحولات جهان اسلام، رشد افکار و اندیشه های جدید و سرعت گسترش این افکارها آسیب های جامعه اسلامی را تهدید می کند؛ بنابراین یکی از ویژگی های شهید مطهری رصد همه این مسایل بود. او در محیط حوزه صرفاً وقت خود را اختصاص به فقه و اصول حوزوی نکرد بلکه در قامت یک فقیه، مفسر، حکیم و فیلسوف جامع و کامل و یک مرجع و مجتهد کامل و جامع که به محیط پیرامونی خودش توجه دارد و رسالت های خود را به تناسب آنها رصد و انجام میدهد وارد این عرصه ها شد.

استاد حوزه و دانشگاه اضافه کرد: برای مثال اگر لازم است وارد دانشگاه شود وارد دانشگاه می شود اگر لازم است در حوزه بماند وارد حوزه می شود و در حوزه علمیه کرسی های مختلف علمی را برگزار می کند؛ یکی از ویژگی های شهید مطهری این است که در هر حوزه ای که نیاز است به صورت عالمانه و حکیمانه وارد می شود برای مثال اگر قرار است اندیشه مارکسیست را نقد کند ابتدا می رود روش و شیوه آن بررسی می کند، آن اندیشه را می شناسد و مطالعات لازم را در این زمینه انجام می دهد حتی اگر لازم است کسانی در این حوزه صاحب فکر و اندیشه هستند و یا مبلغ این مکتب به شمار می روند را بفهمد، بپرسد و بشناسد سپس براساس مبانی شیعی به نقد نظرات و اندیشه آنان می پردازد. بنابراین یکی از رسالت های شهید مطهری رصد نیازها، دوم در حین رصد نیازها فهم دقیق و درک دقیق مسایل و پاسخگویی به آنها است.

وی ادامه داد: برای مثال اگر مساله نگاه پوزیتویستی به معرفت شناسی و حوزه فلسفی وجود دارد نگاه پوزیتویستی نگاهی است که همه چیزها و معرفتها را حسی و تجربی می بیند و نگاه به ماورا را قبول ندارد به اصلاح. امروزی متریال و یا ماده می بیند و در واقع علم حضوری، کشف و شهود و قبر و قیامت را قبول ندارد شهید مطهری در این موضوعات به مطالعات می پردازد و نگاه معرفت شناسانه و نگاه پوزیتویستی غرب را می شناسد و در حوزه فلسفه وارد عرصه می شود، آثاری را نیز در این عرصه تولید می کند. آشنایی با فلسفه و اصول فلسفه رئالیسم را بخشی از آن را مدیون اساتید خود چون علامه طباطبایی هستند در این حوزه به مدد و کمک می آید و وارد این عرصه می شود و فلسفه اسلامی را تدوین می کند و نقد فلسفه غرب اتفاق می افتد یا در مورد مساله حجاب و مساله بنیادینی که در اسلام وجود دارد و یک عده روشن فکر هستند که نگاه های دیگری نسبت به حجاب و پوشش دارند شهید مطهری وارد این عرصه می شوند و مسایل بنیادین حجاب و فلسفه حجاب و تاثیرات روحی روانی و اجتماعی و فردی آن را به صورت عالمانه و حکیمانه بیان می کنند، وقتی در حوزه مسایل فرهنگی و اجتماعی و سبک زندگی مردم احساس می کنند که باید مردم با سیره اهل بیت آشنا شوند و می آیند و کتاب های قصه های مربوط به اهل بیت و قرآنی را یک جا جمع می کنند و کتاب سیری در سیره نبوی را می نویسند و از آن طرف حکایت ها و دانستانهایی را از انبیا و اهل بیت وجود دارد را نقل می کنند.

وی افزود: در حوزه های دیگر معرفت شناسی، نظام امامت، فقه، معاد و هر چیزی که جامعه نیاز دارد به صورت یک نقش فعال حاضر می شود. شهید مطهری هم روحیه کنشگرانه و هم کشگری را دارد بر همین اساس به دو صورت کنشگرانه و کشنگری وارد عرصه علمی، اجتماعی و تبلیغی می شود و در صورت کنشی خودشان با عنوان طلبه ای که وظیفه و رسالتی دارد و باید کار خودش را درست انجام دهد به صورت فعال و کنشگرانه وارد می شود و گاهی اوقات اتفاقاتی در جامعه وجود دارد که حتماً باید به آنها به صورت واکنشی پاسخ دهد.

یاوری گفت: شهید مطهری در واقع یک تحولی را نیز در جامعه ایجاد کرد و آن این بود که یک پیامی را به مراکز علمی حوزوی و دانشگاهی مخابره کرد مبنی بر اینکه اگر ما رسالت دینی و علوم انسانی داریم در حوزه دین باید علوم انسانی را در خدمت دین بگیریم و یا علوم انسانی را با رویکرد دینی به آن بپردازیم. نکته ای که وجود دارد این است که پیامی را که به حوزه علمیه مخابره کرد اینکه طلبه حوزه علمیه رسالت عام دارد و تنها رسالت فقه، اصول و احکام گویی ندارد بلکه طلبه در حوزه تاریخ، فلسفه و … نیز رسالت دارد. بر همین اساس است که خودش در عرصه های علوم اجتماعی وارد بحث های بنیادین و نظری و حتی عملی می شود.

استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: اگر بگوییم امروزه حوزه علمیه مدیون این تلاش ها و روش های رویکردی مطهری به جامعه خودش است اغراق نکردیم و اگر ترقی و رشدی وجود دارد مدیون رسالت ها و عملکرد شهید مطهری است. شهید مطهری به حوزه های علمیه حیات داد و در مقابل دیگر اندیشه ها ایستاد و بیان کرد حوزه علمیه قدرت پاسخگویی و تولید محتوا دارد حوزه علمیه میتواند رسالت خود را به صورت گسترده ولو اینکه رسانه هایی را به صورت گسترده نداشته باشد قدرت این را دارد که می تواند در مراکز و محافل علمی حرف خودش را صادر کند کلام و منطق خود را صادر کند.

کد خبر 6086173